Ένα μοναδικό κι ανεξήγητο απ' τους επιστήμονες και μη φαινόμενο, συμβαίνει συνεχώς επί σειρά ετών στην Επαρχία ΣΦΑΚΙΩΝ Κρήτης. Στο Βενετσιάνικο Κάστρο των Σφακίων κάθε χρόνο τις τελευταίες μέρες του Μαΐου με αρχές Ιουνίου λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος, στην θέση ΘΥΜΕ ΚΑΜΠΟΣ κάνουν την περίεργη κι ανεξήγητη εμφάνισή τους οι ΔΡΟΣΟΥΛΙΤΕΣ....
Οι σκιές μιας Στρατιάς νεκρών πολεμιστών με αστραφτερές πανοπλίες διακρίνονται να προελαύνουν προς την θάλασσα, πάνω απ' το ΦΡΑΓΚΟΚΑΣΤΕΛΟ. Αυτό το μοναδικό φαινόμενο ο λαός το ονόμασε «Δροσουλίτες», γιατί εμφανίζονται για περίπου 8 λεπτά με την δροσιά της χαραυγής. Μύθος; ΙΣΩΣ…
Ωστόσο στο Βενετσιάνικο Κάστρο των Σφακίων γράφτηκε μια ένδοξη σελίδα της Κρητικής Ιστορίας. Ενας αγωνιστής απ' το Δελβινάκι της Ηπείρου, ο ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ ΝΤΑΛΙΑΝΗΣ, υπερασπίστηκε δυναμικά το Κάστρο απ' τους Οθωμανούς. Επικρατεί η άποψη πως μπορεί να είναι οι σκιές αυτού του πολεμιστή, που με τους στρατιώτες του έδωσαν αποφασιστικές μάχες, για την υπεράσπιση του Κάστρου και έπεσαν ηρωικά.
Το φαινόμενο αυτό γίνεται "ορατό" μόνο αν κάποιος στέκεται υπομονετικά πολλή ώρα στην πεδιάδα κι όχι στα υψώματα. Ετσι διατείνονται όσοι είχαν την τύχη να το απολαύσουν. Πολλοί ενδιαφερόμενοι προσπάθησαν να το εξηγήσουν, υποθέτοντας πως μπορεί να είναι φαινόμενο «ανώτερου αντικατοπτρισμού», από κάποιους στρατιώτες, που επιχειρούν στην Λιβύη.
Αυτός ο ισχυρισμός όμως είναι υπό αμφισβήτηση, γιατί ακόμα κι αν ίσχυε, η απόσταση είναι μεγαλύτερη των 40 μιλίων και οι στολές των σκιών που ξεχωρίζουν, είναι εντελώς διαφορετικές, απ' αυτές που φοράνε οι Λίβυοι στρατιώτες. Και κάποιοι άλλοι όμως είναι πεπεισμένοι, ότι πρόκειται για φαντάσματα.
Ο Στρατηγός ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΤΑΛΙΑΝΗΣ δισέγγονος του Χατζημιχάλη, το 1928 απευθύνθηκε στην Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών, όπου χαρακτήρισαν το φαινόμενο ως μεταφυσικό. Αλλοι μίλησαν για διάθλαση του φωτός, κάτι ανάλογο με το ουράνιο τόξο. Στην ιστορία έχουμε ανάλογα παραδείγματα.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, αφού προηγήθηκε ένα «φως μέγα», παρουσιάστηκαν "φαντάσματα και είδωλα ενόπλων ανδρών". Κάτι ανάλογο ήταν και το φαινόμενο των Αγγέλων του Mons στον Α" Παγκόσμιο, όπου κατά την διάρκεια της μάχης του Mons του Βελγίου εμφανίστηκαν ανθρώπινες σκιές πάνω απ' τους στρατιώτες. Ανάλογα φαινόμενα έχουν παρουσιαστεί και στην Σκωτία, στην Σιλεσία κτλ. Αν βρεθείτε στα Σφακιά και είναι Μάιος, κάντε μια βόλτα προς το Φραγκοκάστελο… Που ξέρετε; Μπορεί να συναντήσετε κι εσείς τις σκιές της ιστορίας μας!...
Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης ήταν ένας άνθρωπος μορφωμένος, με σπουδές στην Ιταλία, που ασχολήθηκε με το εμπόριο καπνού στην Τεργέστη, δημιουργώντας αξιόλογη περιουσία. Η παράδοση λέει, ότι σ' ένα απ' τα ταξίδια του στους Αγίους Τόπους βαφτίστηκε χατζής στον Ιορδάνη ποταμό κι έτσι προέκυψε το Χατζημιχάλης. Το 1816 έγινε μέλος της ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ και με δικά του χρήματα οργάνωσε το πρώτο ιππικό σώμα στην Ελλάδα και συμμετείχε στην Επανάσταση.
Τον Μάρτιο του 1826 ναύλωσε τρία καράβια με 800 εθελοντές με προορισμό τον Λίβανο, για να βοηθήσει τον εμίρη Μπασίρ κατά των Οθωμανών. Ετσι θα εξυπηρετούσε την Επανάσταση, αφού ο Σουλτάνος θα έστελνε στρατεύματα για το νέο μέτωπο και θα μείωνε την στρατιωτική του δύναμη στον ελλαδικό χώρο. Δυστυχώς όμως ο αντιπερισπασμός αυτός απέτυχε.
Αναγκαστικά ο Χατζημιχάλης επέστρεψε στην Ελλάδα και σε συνεργασία με τον ΦΑΒΙΕΡΟ, απελευθέρωσε την Κάρυστο. Εφτασε στην Πελοπόννησο, που βρισκόταν ο Ιμπραήμ κι από κει πέρασε στην Στερεά Ελλάδα και πολέμησε δίπλα στον Καραϊσκάκη στην Μάχη του ΦΑΛΗΡΟΥ. Την γενναιότητα του Χατζημιχάλη και των ανδρών του την εξαίρει κι οΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ στα Απομνημονεύματά του. Τον Ιούνιο 1827, ο Ριχάρδος Τσορτς, Αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων ξηράς τον διόρισε Αρχηγό του ατάκτου ιππικού της Ελλάδας.
Τότε τον κάλεσαν στην Κρήτη, να αναλάβει την Ηγεσία των επαναστατών. Ο Νταλιάνης κατέβηκε και οργάνωσε ένα αξιόμαχο Σώμα, αποτελούμενο από 100 ιππείς και 500 πεζούς. Λέγεται ότι στο ταξίδι του αυτό συναντήθηκε με το αγγλικό Γουώρσπάιτ, που έφερνε τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο.
Η επανάσταση στην Κρήτη ξεκίνησε απ' τα Σφακιά με πολλές επιτυχίες. Οι Οθωμανοί βλέποντας ότι δεν μπορούσαν να την καταπνίξουν, ζήτησαν την βοήθεια του Μωχάμετ Άλη της Αιγύπτου. Επίσης γίνονταν διπλωματικές προσπάθειες, ώστε να προβληθεί το θέμα της ένταξης της Κρήτης στο νέο Ελληνικό Κράτος. Εκείνος αποβιβάστηκε στην Σούδα με πολυάριθμο στρατό και κατάφερε να πάρει το μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης.
Στις 5 Μαίου ο Νταλιάνης φθάνει στη Γραμβούσα με το μπρίκι «Λεωνίδας». Αρχικά την επέλεξε σαν ορμητήριό του και μετά το μετέφερε στα Σφακιά. Ο Αλβανός πασάς της Κυδωνίας ο Μουσταφά στρατοπέδευσε στις Βρύσες του Αποκόρωνα, προειδοποιώντας τους Σφακιανούς, να μην ανακατευτούν. Οι Σφακιανοί δεν έδωσαν σημασία στις απειλές του.
Στις 8 Μαΐου ένα τμήμα ιππικού και πεζών υπό τους Χατζημιχάλη, Μανουσογιαννάκη και Δεληγιαννάκη στήνουν ενέδρα και σκοτώνουν ένα τμήμα Τούρκων απ' το Ρέθυμνο, που ερχόταν να ενισχύσει το Μουσταφά. Σκότωσαν 40 άνδρες κι αιχμαλώτισαν πολλούς. Εξοργισμένος ο Μουσταφά έστειλε τελεσίγραφο στον Χατζημιχάλη. Η διαταγή ήταν απλή και ρητή: σε 10 μέρες έπρεπε να εγκαταλείψει το νησί.
Ο Χατζημιχάλης του απάντησε ότι κατέβηκε στην Κρήτη για να πολεμήσει και με την βοήθεια του Θεού να νικήσει. Ο Μουσταφά προσπάθησε να δελεάσει τους Κρητικούς με προνόμια, αν έμεναν αμέτοχοι στον αγώνα εναντίον του «ξένου». Ο Χατζημιχάλης καταλαμβάνει το Φραγκοκάστελο, κατασκευάζει τρεις προμαχώνες και περιμένει τον Μουσταφά.
Οι Σφακιανοί τον πιέζουν να αφήσει 100 άντρες του εκεί κι εκείνος με τους υπόλοιπους να πάνε στα Κολοκάσια, που ήταν ψηλά στο βουνό κι από κει να χτυπήσουν όταν επιτεθεί ο Μουσταφά στο φρούριο. Δεν υπήρχε εμπειρία σε μάχες με ιππικό σε πεδιάδα και δεν θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Εκείνος όμως δε σήκωνε κουβέντα και ήθελε το ιππικό.
Έτσι έμεινε στο Φραγκοκάστελο με 500 άνδρες και 100 ιππείς, 37 απ' την Γραμβούσα και 50 Σφακιανοί με Αρχηγούς το Δεληγιαννάκη, τον Παπαδογιάννη και τον Τσουδερό στρατοπέδευσαν στο χωριό Πατσιανός.
Στις 13 Μαϊου ο Μουσταφά επικεφαλής 8.000 πεζών, 400 ιππέων και με έξι κανόνια ξεκινά απ' τις Βρύσες για το Φραγκοκάστελο. Μόλις φτάνει στο Καψόδασος, έχει οπτική επαφή με το Φραγκοκάστελο. Η επίθεση ξεκινά ξημέρωμα της 17ης Μαΐου. Η μάχη ήταν άνιση. Οι στρατιώτες του Χατζημιχάλη που ήταν στον προμαχώνα έμειναν γρήγορα από πυρομαχικά κι έτσι οι Οθωμανοί τον κατέλαβαν σκοτώνοντας τους όλους. Εκεί σκοτώνεται και ο υπασπιστής του Χατζημιχάλη, ο Κυριακούλης Αργυροκαστρίτης.
Η «Τελευταία» έξοδος. Ο Χατζημιχάλης βγαίνει απ' το φρούριο με τους ιππείς του, για να μπορέσουν οι υπερασπιστές που ήταν στους προμαχώνες, να μπουν στο φρούριο. Στην πύλη του κάστρου δόθηκε η μεγάλη μάχη. Η πύλη έφραξε απ' τους νεκρούς. Ο Χατζημιχάλης με λίγους στρατιώτες ψάχνουν άλλο σημείο πρόσβασης. Οι Οθωμανοί τον περικυκλώνουν. Πολεμά γενναία μέχρι την τελευταία στιγμή. Κάποια στιγμή το σπαθί του έσπασε και το άλογό του σκοτώθηκε.
Οι Οθωμανοί τον κατακρεούργησαν. Το κεφάλι του το πήγαν τρόπαιο στον Μουσταφά. Εκείνος θύμωσε γιατί ήθελε τον Χατζημιχάλη ζωντανό.... Λίγες μέρες αργότερα η μοναχή Μαγδαληνή βρήκε το άταφο πτώμα και το κεφάλι και τα έθαψε στο εκκλησάκι του Αγ. Χαράλαμπου. Λένε πως έπρεπε να ακούσει τους Σφακιανούς και να δοθεί η μάχη στα βουνά. Ίσως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του.
Οι Σφακιανοί λένε «ήτονε κουζουλός και δεν εγροίκα κανέναν. Εμείς του' παμε να πάει τσι Μαδάρες (στα βουνά), αλλά αυτός κάθισε στο Καστέλι και όχι μόνο αυτό, ήθελε να βγει και στον κάμπο να κάμει πόλεμο και πήρε τα παλικάρια του στο λαιμό του».
Η πολιορκία του κάστρου συνεχίστηκε. Επτά ημέρες ο Μουσταφά το πολιορκούσε, αλλά κι αυτός ήταν μακριά απ' τις βάσεις ανεφοδιασμού. Οι υπερασπιστές κράτησαν μέχρι το τέλος. Έτσι, στις 24 Μαρτίου ήρθε σε συμφωνία με τους υπερασπιστές του Κάστρου να το παραδώσουν. Το τέλος της μάχης βρίσκει 800 Τούρκους νεκρούς και πάνω από 350 από την ελληνική πλευρά. Ο Μουσταφά κατέστρεψε τους Πύργους του Κάστρου προς την ξηρά και πήρε τον δρόμο της επιστροφής.
Χίλιοι περίπου Σφακιανοί συγκινημένοι απ' την θυσία του Χατζημιχάλη θέλησαν να πάρουν εκδίκηση. Στις μάχες που ακολούθησαν σκοτώθηκαν 1.700 Οθωμανοί. Το Κάστρο ερήμωσε και η άμμος σκέπασε τα άταφα πτώματα. Η παράδοση λέει, πως αν το σώμα είναι άταφο η ψυχή δεν ησυχάζει.
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και κάποιο ξημέρωμα του Μαΐου κάποιοι τσοπάνηδες είδαν πάνω απ' την Μονή του Αγίου Χαραλάμπους, στρατιά ολόκληρη από ανθρώπινες μαυροφορεμένες σκιές, πεζούς και καβαλάρηδες με όπλα και σπαθιά να προελαύνουν προς την θάλασσα. Το φαινόμενο αυτό οι ντόπιοι το ονόμασαν Δροσουλίτες, γιατί εμφανίζονταν μόνο με την δροσιά της αυγής.
Κάποιος τότε θυμήθηκε την ιστορία του Χατζηγιάννη Νταλιάνη και των στρατιωτών του. Ίσως ήταν οι ψυχές τους λένε. Το 1890 ένα απόσπασμα Τούρκων που είδε το φαινόμενο τρόμαξε και πήρε θέση μάχης! Το ίδιο συνέβη και στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής, όταν οι άνδρες ενός γερμανικού αποσπάσματος θεώρησαν τις σκιές αντάρτες κι έριξαν με τα πολυβόλα νομίζοντας ότι έγινε απόβαση.
